Advocaat van de Nacht: image is everything

Ontmoet Bjorn Schipper. Een bekend gezicht in het nachtleven, en tevens jurist én columnist! Bjorn geeft je namens Clublife Magazine de komende tijd in ‘Advocaat van de Nacht’ tweemaandelijks tips and tricks en do’s and don’ts over alles wat te maken heeft met de dance-industrie. Check zijn dertiende column!

Namen en logo’s van artiesten kunnen onder andere via merkrechten beschermd worden. Maar hoe zit het nu met portretten van artiesten? Kan een dj ook zijn of haar portret beschermen? In deze column ga ik het hebben over de portret- en imagerechten van artiesten.

Hoewel het niet echt een auteursrecht is, is het portretrecht wel geregeld in onze Auteurswet (Aw). Waar het auteursrecht een exclusief recht op exploitatie van een werk geeft, waaronder muziek, is het portretrecht een recht dat in alle redelijkheid steeds eerst afgewogen moet worden tegen een ander recht, zoals bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting.

Portretrecht kan worden ingezet om de ongewenste publicatie van een portret tegen te gaan; tegen het enkel maken van een portret valt in principe op basis van het portretrecht niet veel te doen. Zomaar een foto maken van een dj is dan ook portretrechtelijk toegestaan.

Wie denkt dat een ‘portret’ altijd alleen uit een gezicht moet bestaan, heeft het mis. Karakteristieke lichaamstrekken van een persoon kunnen namelijk ook een ‘portret’ vormen als deze maar herkenbaar zijn. Lichaamshouding, specifieke voorwerpen en omgeving kunnen daarbij een rol spelen. Als deze kenmerken te herleiden zijn tot een persoon, is óók sprake van een ‘portret’. Denk aan de tot bekende logo’s uitgegroeide silhouetten van Steve Aoki (met haardos) en Armin van Buuren (met gespreide armen).

De wet maakt een onderscheid in de in opdracht gemaakte portretten en de niet in opdracht gemaakte portretten. Bij in opdracht gemaakte portretten gaat het bijvoorbeeld om persfoto’s die in opdracht van een dj door een professionele fotograaf gemaakt zijn. Waar de fotograaf een auteursrecht op zijn foto’s heeft, heeft de geportretteerde dj een portretrecht in relatie tot de fotograaf en de gebruikers van het portret. Voor gebruik van deze portretten is in principe altijd voorafgaande toestemming nodig van zowel geportretteerde als fotograaf. Daarbij zal in beginsel ook de naam van de fotograaf vermeld moeten worden bij publicatie van de foto’s.

Bij niet in opdracht gemaakte portretten zal degene die geportretteerd is, een ‘redelijk belang’ hard moeten kunnen maken wil hij of zij met succes in actie kunnen komen tegen de publicatie van zijn of haar portret. Bij artiesten en topsporters wordt meestal aangenomen dat zij een zogenaamde ‘verzilverbare populariteit’ hebben. Zij kunnen immers geld verdienen met hun portretten door zich bijvoorbeeld te binden aan merken in een reclame-uitingen. Zo doet Tiësto het met het frisdrankmerk 7UP en is zijn portret onder andere afgebeeld op blikjes 7UP. Populariteit geeft hier meteen een redelijk belang om ongewenst gebruik van een dj-portret tegen te gaan. Dit commerciële belang vormt de basis van de commerciële exploitatie van portret- en imagerechten zoals wij uit de muziek- en sportwereld kennen. Portretrecht is dan een belangrijk middel om te waken over je dj-image.

Een ander redelijk belang kan betrekking hebben op de privacy van een dj. De publicatie door een roddelblad van een op stiekeme wijze gemaakte foto van het persoonlijke gezinsgeluk van dj Sunnery James en model Doutzen Kroes op een afgelegen privéstrandje op Ibiza, waar zij zich onbespied waanden, zou wel eens de privacy van de betrokkenen kunnen aantasten en om die reden aangepakt kunnen worden.

Als een ‘redelijk belang’ aanwezig is, zal dit afgewogen moeten worden tegen het belang van de gebruiker van het portret, zoals de eerder genoemde vrijheid van meningsuiting. Als zo’n case voor de rechter komt, zal uiteindelijk een van de genoemde belangen moeten wijken.

Anders dan bij merken, hoef je bij portretrecht zelf niets te registreren. Voormalig Formule 1-coureur Jos Verstappen heeft ooit zijn portret in de vorm van een foto als merk vastgelegd maar heeft daar in de praktijk niet veel aan gehad. Laten we het erop houden dat een portret geen ‘ideaal’ merk is.

De dance-wereld heeft ook op andere manieren kennis kunnen maken met het portretrecht. Zo kreeg organisator Ex Porn Star het in 2005 met voormalig premier Balkenende aan de stok toen er flyers werden verspreid waarop Balkenende in een pornografische context was afgebeeld. Ex Pornstar liet het op een procedure aankomen en maakte zo dankbaar gebruik van de free publicity. De rechter verbood de flyers op basis van het portretrecht. Ook Dance Valley liep tegen de grenzen van het portretrecht van een premier aan. In 2011 danste onze huidige premier Rutte mee op Dance Valley. Voor de editie 2012 maakte Dance Valley hier dankbaar gebruik van door op een van de flyers van een hele serie flyers met dj’s, óók Rutte af te beelden. Rutte vond een dansje wel leuk maar bleek minder gecharmeerd van het commerciële gebruik van zijn portret en verzocht de organisator hiermee te stoppen.

Image is everything, ook voor premiers.

Heb je zelf prangende vragen, valt je iets op, mail dan de redactie en wie weet kunnen we jouw vraag hier speciale aandacht geven.

Bjorn Schipper – de ‘Advocaat van de Nacht’ en oprichter en advocaat van Schipper Legal in Amsterdam.

Lees ook de columns sprookjeswereld, muziekrechten, copyrights, artiestenmerken, welcome to the club, het geheim van publishing, onderhandelen, kijk om je heen, naamrechten, thou shalt sample, sample clearance en make room for the disruptives.