Phono goes urban?

Het is hard gegaan met de term urban. We kenden het woord wel in de combinatie urban legends (oftewel broodje-aap-verhalen van hondjes in de magnetron en creatieve seriemoordenaars) en natuurlijk betekent het letterlijk gewoon stads of stedelijk. Maar op een gegeven moment werd het meer dan dat, het werd een way of life. Een verzamelnaam voor in eerste instantie de zwarte Amerikaanse cultuur. Hiphop, rap, arrenbie, breakdance. Alles wat ontstond in de zwarte wijken van de grote Amerikaanse steden en de verschillende subculturen die eruit voortkwamen, werd op een bepaald moment samengevoegd onder de noemer urban.
Tot zo ver duidelijk. Maar zoals altijd het geval is geweest met de beste uitvindingen van de zwarte cultuur (jazz, blues), kon de rest van de wereld het niet laten zich ermee te bemoeien. Urban, dat straalde iets cools uit, jong, hip, eigenzinnig. En wie wil daar niet mee geassocieerd worden? De grenzen van wat urban is, worden nu steeds verder opgerekt, tot het moment dat werkelijk niemand meer een duidelijke definitie kan geven van de stroming en waar ze voor staat.

urban is voor iedereen weggelegd
Urban is in ieder geval van een zwarte een multiculturele aangelegenheid geworden. Het staat meer dan ooit te voren voor de melting pot van muziekstijlen en culturen waarin jongeren leven. De skate-scene bijvoorbeeld beschouwt zichzelf als ontzettend urban, kijk maar naar skatebladen als Reload die de term te pas en te onpas de wereld in slingeren. Toch is de skatecultuur in Nederland over het algemeen een vrij blanke scene. Een prachtig voorbeeld van de hedendaagse urban stijl is de samenwerking tussen d muziekiconen van dit moment , Pharrell Williams en Justin Timberlake. Williams is de personificatie van urban: zwart, cool, hip, eigenzinnig. Timberlake fungeert als bewijs dat urban voor iedereen is weggelegd, zelfs een braaf boybandlid kan transformeren in een alom gerespecteerd urban rolmodel.
Fastfoodketen McDonalds, voorheen in de markt gezet als gezellig gezinsrestaurant, verre van urban, heeft de aantrekkingskracht van de term ook ontdekt en maakt daar gretig gebruik van. Het is wel even wennen om Timberlake, geflankeerd door een kluitje stadse jongeren met een hiphopmuziekje eronder, hamburgers te zien aanprijzen. Whats so urban about McDonalds? Om het geheel nog verwarrender te maken, profileert k publieke zender 3FM zich tegenwoordig als urban, en zien we dat een nieuw magazine getiteld Urban (hoe origineel) de macrobiotische zanger van Coldplay (zeer laag urban-gehalte) op de cover heeft gezet. Urban madness!

de expert spreekt
Op zoek naar een expert om wat duidelijkheid te scheppen in de warboel die urban heet, belanden we bij Sigmar Vriesde. Deze Rotterdammer heeft zijn sporen verdiend in de festivalwereld als medewerker bij Dunya, Metropolis en het Rotterdams Filmfestival. Hij organiseert urban feesten met zijn bedrijf Str8Up en vanavond treffen we hem in jongerencultuurcentrum Hal 4, waar hij als producer druk is met de voorbereidingen voor de urban theatre show Whats Going On een voorstelling vol zang, rap en dans, genspireerd op het leven van Marvin Gaye. Het stuk wordt gespeeld door de theatergroep Rotterdams Lef, een multiculturele en zeer getalenteerde groep jongeren.
De spanning van de premire is te voelen in de grote zaal van Hal 4. De acteurs en crew zijn druk bezig met repeteren en het afstellen van licht en geluid. Een speler oefent zijn danspasjes, een ander spuwt flarden tekst de lege zaal in. Op de nu nog lege tribune wordt een lange, donkere jongen genterviewd door de televisie. Sterrenbeurs!, sist Sigmar terwijl hij me door de zaal loodst. Die jongen zat in een Doritos reclame! Dat wordt een hele grote!

hokjesgeest
We ploffen neer in de prachtige foyer van Hal 4, met fenomenaal uitzicht over de Nieuwe Maas. We leggen de expert de vraag voor: Wat is urban? Sigmar denkt diep na. Het is eigenlijk een term die niet bestaat. Het is een paraplu voor hip, arrenbie, breakdance, de straatjongerencultuur. Maar dat zijn al termen op zich, met hun eigen stijl, normen en waarden en geschiedenis. En dat de verzamelnaam urban is geworden, dat komt gewoon door de mentaliteit van de maatschappij die alles in hokjes wil plaatsen om makkelijk associaties te maken. Daar kun je trouwens geweldig gebruik van maken als je subsidie los wilt krijgen van de gemeente. Als het urban is, heeft het te maken met allochtonen en cultuur en dan krijg je geld!
Sigmar houdt er wat urban betreft gemengde gevoelens op na. Urban is van underground mainstream geworden. De cultuur vernieuwt zichzelf niet meer. Het is alleen maar meer van hetzelfde wat op dit moment in de urban-scene als je het zo kunt noemen gedaan wordt. Deze ontwikkeling heeft Sigmar doen besluiten te stoppen met het organiseren van de wekelijkse hiphop lounge in Calypso door zijn bedrijf Str8up. Toen wij daarmee begonnen in 2000, was er behoefte aan. Hiphop werd bijna nergens geprogrammeerd. Het was origineel en iedereen kwam. Inmiddels struikel je over de urban avonden en moeten we er zoveel geld inpompen aan promotie en dure acts, dat voor mij de lol eraf is. Ik deed het nooit voor het geld, het voelde niet als werk. Maar nu wel, en daarom hou ik ermee op.
Aan de andere kant is de populariteit van het genre niet geheel en al negatief. Je kunt wel klagen dat het zo commercieel is geworden, maar dat is ook hypocriet. Want je wilt toch dat mensen je ding waarderen en komen kijken. Onze doelgroep is lastig te bereiken. Mensen weten wat ze kunnen verwachten bij de term urban, het spreekt ze aan. Dus gebruiken we het om onze stijl duidelijk te maken. Wat ik er dan zelf van vind, is niet belangrijk als de mensen maar komen.

op zoek naar vernieuwing
Achter de draaitafel in de foyer staat dj Martin Wijngaarden zijn plaatjes uit te zoeken voor de afterparty van vanavond. Hij herkent zich in Sigmars relaas. Ik doe het niet meer hoor, op die partys draaien waar mensen alleen maar de bekende nummers willen horen die ze de hele dag al horen. Martin is al tien jaar dj en heeft urban voor zijn ogen zien vervlakken. Hij draait hiphop, arrenbie, dancehall, bubbling, 2step. Kortom, het urban repertoire. Het is nauwelijks nog een scene te noemen als de hele top 40 gevuld is met muziek die je als urban kan betitelen.
Zowel Martin als Sigmar willen vernieuwen. De urban muziekwereld is verzadigd, in bijna elke disco kan je dansen op Sean Paul en 50 Cent. De rek is eruit. Sigmar stort zich op het theater en wil verder alleen dingen doen waar hij zich goed bij voelt. Martin organiseert volgend jaar met zijn bedrijf WG-events een urban festival. Anders dan wat tot nu toe gedaan wordt. Ik betrek niet alleen de muziek erbij, maar ook urban sports (basketbal, skateboarding, BMX), urban art (graffiti) en dj battles, iets dat nog veel te weinig gedaan wordt. Daarbij weet ik wat kwaliteit is en waar ik dat moet zoeken. Volgens Martin is het organiseren van een urban festival niet zomaar iets. De doelgroep is lastig. Je moet een hoop geld uitgeven aan security, het zijn een hoop egos bij elkaar. Gouden kettingen, dure merkkleding, een boze attitude, ook dat is urban. Ik vind het onzin, maar ja. Het hoort er allemaal bij.

met dank aan Sabine Schipper (www.profielen.hro.nl)